کامبیز صادقی

استفاده از منابع مالی و خطوط اعتباری خارجی که در ایران به نام فاینانس متداول گردیده برای اجرای پروژه‌ها و خرید تجهیزات و کالاهای سرمایه ای طرح‌های تولیدی و همچنین خدمات فنی و مهندسی پروژه‌ها، وفق قراردادهای مالی منعقده با اعتبار دهندگان خارجی صورت میپذیرد. فرایند اجرای این روش براساس آخرین مصوبه هیات محترم وزیران و ضوابط برنامه پنجم توسعه اصلاح و به شرح زیر معین گردیده است:

1. فعالیتهای قابل قبول:
- اجرای پروژه های جدید زیربنایی/ تولیدی و طرحهای توسعه ای از طریق فروشندگان و پیمانکاران خارجی.
- خرید فن آوری، ماشین آلات و تجهیزات سرمایه ای و خدمات فنی مهندسی از خارج از کشور .

2. واجدین شرایط:
کلیه موسسات، ‌شرکتها و اشخاص حقوقی دولتی، عمومی و غیر دولتی (خصوصی )که نیاز به خرید از خارج از کشور دارند.

3. وثایق مورد نیاز:
وثایق مورد نیاز، حسب تشخیص مراجع اعتباری بانک، عبارت از مورد یا مواردی از وثایق زیر خواهد بود:
الف. بخش خصوصی
- طرح مورد نظر
- اموال غیر منقول
- سفته/ برات
- برگ سپرده بانکی بلند مدت
- اوراق سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس
- اوراق بهادار
- سایر موارد حسب تشخیص مراجع اعتباری بانک
ب. بخش دولتی
برای بخش دولتی اسناد و مجموعه زیر مورد نیاز است:
- مصوبه شورای محترم اقتصاد
- مجوز ماده 62 قانون محاسبات عمومی

4. نرخ سود و هزینه های مترتب بر تسهیلات:
سود تسهیلات براساس نوع قرارداد بانک خارجی بر دو اصل نرخ شناور (LIBOR/EURIBOR) شش ماهه به اضافه حاشیه سود (که معمولاً 5/0 درصد می باشد) و یا نرخ ثابت (CIRR) و بر اساس قوانین OECD محاسبه می گردد که میزان نرخ های مزبور در شرایط زمانی مختلف متفاوت میباشند. در شرایط معمول نرخ شناور به طور متوسط برابر 30/3 درصد و نرخ ثابت برابر 06/4 درصد میباشد. هزینه‌های دیگر عبارتند از:
- هزینه مدیریت در حدود 125/0 درصد مبلغ تسهیلات، که یک بار و در هنگام شروع استفاده از تسهیلات اخذ میگردد.
- هزینه تعهد در حدود 125/0 درصد مبلغ اعتبار استفاده نشده، که به صورت سالیانه اخذ میگردد.
- حق بیمه صادراتی کشور فروشنده ماشین آلات که مبتنی بر رتبه ریسک هر کشور محاسبه و اخذ میگردد.

5. سقف پرداخت:
حداکثر 85 درصد مبلغ قرارداد تجاری/ پروفورما و هزینه بیمه صادراتی مربوطه (که براساس رتبه ریسک کشور استفاده کننده از تسهیلات محاسبه می گردد) مشمول تسهیلات فاینانس قرار می گیرد.

6. روش پرداخت:
به طور معمول ابزار پرداخت، اعتبار اسنادی بوده و نحوه پرداخت به شرح ذیل می‌باشد:
- 15 درصد مبلغ اعتبار اسنادی به عنوان پیش پرداخت و میان پرداخت توسط مجری طرح پرداخت میگردد.
- 85 درصد مبلغ اعتبار اسنادی از محل تسهیلات فاینانس پرداخت میگردد.
با توجه به مفاد ماده 62 قانون محاسبات عمومی کشور گشایش اعتبار اسنادی فاینانس جهت وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته دولتی که از بودجه عمومی استفاده می‌کنند موکول به ارائه تائیدیه معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور مبنی بر پیش بینی معادل ریالی اصل و فرع اقساط تسهیلات در بودجه سنواتی کشور به منظور بازپرداخت اقساط در سررسیدهای مقرر خواهد بود.

7. دوره استفاده از تسهیلات:
دوره استفاده از تسهیلات قراردادهای مالی براساس دوره حمل و اجرای پروژه مندرج در قراردادهای تجاری با توجه به خط مشی سازمان توسعه همکاریهای اقتصادی (OECD) تعیین می گردد.

8. دوره بازپرداخت:
- تعداد و توالی اقساط: بین 10 تا 17 قسط متوالی 6 ماهه می باشد. لذا دوره مذکور بین 5 تا 5/8 سال بر اساس قرارداد و نوع تجهیزات و خدمات مورد نظر تعیین خواهد شد.
- سررسید اولین قسط: 6 ماه پس از شروع دوره بازپرداخت می باشد که با توجه به مفاد قراردادهای تامین مالی تعیین می گردد.
مراحل اعطا و استفاده از تسهیلات تامین مالی( فاینانس)

بخش دولتی:
1- مراجعه متقاضی به مرکز تامین منابع مالی خارجی مستقر در سازمان سرمایه‌گذاری و کمکهای اقتصادی و فنی ایران و ارائه درخواست استفاده از تسهیلات فاینانس به انضمام اسناد و مدارک مربوطه از جمله تاییدیه وزیر یا بالاترین مقام اجرایی دستگاه ذیربط در خصوص دارا بودن توجیه اقتصادی و فنی و مالی طرح، فرمهای تکمیل شده اخذ مجوز شورای اقتصاد، معرفی ردیف سهمیه ارزی مورد نظر وزارتخانه و معرفی نام و شعبه بانک عامل مورد نظر (بانک دولتی ایرانی به منظور قبول عاملیت طرح).
2- انعکاس مراتب ظرف مدت حداکثر 3 روز از طریق مرکز تامین منابع مالی خارجی به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران جهت انسداد سهمیه ارزی و به بانک عامل جهت بررسی و قبول عاملیت و به دبیرخانه شورای اقتصاد جهت اخذ مصوبه شورای مزبور.
توجه: نمونه فرم های مربوط به درخواست از بانک های عامل برای قبول عاملیت، همراه با این راهنما، توسط مرکز تامین منابع مالی خارجی قابل ارائه میباشد.
3- اعلام مسدودی سهمیه ارزی توسط بانک مرکزی به مرکز تامین منابع مالی خارجی.
4- صدور مصوبه شورای اقتصاد و اعلام مراتب به دستگاه اجرایی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی‌ایران، متقاضی و مرکز تامین منابع مالی خارجی.
5- اعلام تائیدیه معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور مبنی بر تامین و پیش بینی اصل و فرع اقساط بازپرداخت تسهیلات در بودجه سنواتی(مجوز موضوع ماده 62 قانون محاسبات عمومی کشور).
6- پذیرش اولیه عاملیت و اخذ اسناد و مدارک مورد نیاز از متقاضی جهت انجام بررسیهای جامع کارشناسی به منظور صدور مصوبه نهایی اعتباری از سوی بانک عامل حداکثر ظرف مدت 45 روز. صدور مصوبه نهایی اعتباری منوط به ارائه تائیدیه فوق الذکر معاونت برنامه ریزی و یا ترتیبات دیگر مورد عمل بانکها برای طرح های خودگردان میباشد.
7- اخذ و بررسی قرارداد تجاری منعقده فی مابین متقاضی و فروشنده و یا پیمانکار خارجی (تایید شده از سوی وزارتخانه ناظر) توسط بانک عامل از لحاظ انطباق با مقررات ارزی جاری و صدور تائیدیه مفاد قرارداد تجاری مبنی بر بلامانع بودن گشایش اعتبار اسنادی فاینانس و اعلام مراتب به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و مرکز تامین منابع مالی خارجی حداکثر ظرف مدت 10 روز.
8- تعیین و معرفی اعتبار دهنده (Financer) از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و اعلام بلامانع بودن انعقاد قرارداد فرعی طرح (Individual Facility Agreement) به بانک عامل و اعلام مراتب به مرکز تامین منابع مالی خارجی ظرف مدت حداکثر 7 روز.
9- انجام مراحل ثبت سفارش در دفتر ثبت سفارش و نظارت بر مبادلات بازرگانی وزارت بازرگانی توسط مجری طرح.
10- انعقاد قرارداد مالی، گشایش اعتبار اسنادی، ارسال نسخه مصدق قرارداد مالی منعقده و اعتبار اسنادی مفتوحه به انضمام گواهی های اخذ وثایق کافی توسط بانک عامل به مرکز تامین منابع مالی خارجی جهت تهیه ضمانتنامه و اعلام مراتب به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران جهت صدور جدول پیش بینی بازپرداخت و گواهی های ثبت آماری.
11- صدور ضمانتنامه توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی و ارسال نسخه اصل ضمانتنامه جهت اعتبار دهنده خارجی ظرف مدت حداکثر 7 روز
12- حمل کالا، ارائه و معامله اسناد استفاده از تسهیلات و پرداخت وجوه میان پرداخت
13- پرداخت هزینه و سود دوران ساخت مطابق قرارداد مالی
14- راه اندازی طرح
15- بازپرداخت اقساط و سودهای مترتب
توجه: بسیاری از مراحل فوق، بطور موازی و همزمان در نهادهای مختلف قابل پیگیری و اقدام میباشند.

بخش غیر دولتی:
1 - مراجعه متقاضی به مرکز تامین منابع مالی خارجی مستقر در سازمان سرمایه گذاری و کمکهای اقتصادی و فنی ایران و ارائه درخواست استفاده از تسهیلات فاینانس به انضمام سایر اسناد و مدارک مربوطه شامل: گزارش توجیه فنی، اقتصادی و مالی طرح، معرفی بانک عامل دولتی و قرارداد تجاری یا پروفرمای دریافتی از فروشنده ماشین آلات و خدمات خارجی. پس از دریافت مدارک، ارسال مراتب ظرف مدت 3 روز از طریق مرکز مزبور به بانک عامل به منظور پذیرش عاملیت طرح و نیز به دستگاه اجرایی (وزارتخانه ذیربط )جهت اخذ موافقت درخصوص پذیرش طرح و اعلام سهمیه ارزی مورد نظر به بانک مرکزی بطور موازی انجام میشود.
2- انجام بررسیهای کارشناسی توسط دستگاه اجرایی و اعلام نظر به بانک عامل ظرف مدت 7 روز جهت بررسی توجیه اقتصادی، فنی و مالی طرح و نیز اعلام مراتب به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران جهت انسداد سهمیه ارزی مربوطه.
3- اعلام مسدودی سهمیه ارزی توسط بانک مرکزی به مرکز تامین منابع مالی خارجی.
ت- پذیرش اولیه عاملیت و اخذ اسناد و مدارک مورد نیاز از متقاضی جهت انجام بررسی های جامع کارشناسی به منظور صدور مصوبه اعتباری از سوی بانک عامل حداکثر ظرف مدت 45 روز.
4- تعیین اعتبار دهنده (Financer) از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و اعلام بلامانع بودن انعقاد قرارداد فرعی طرح (Individual Facility Agreement) به بانک عامل و اعلام مراتب به مرکز تامین منابع مالی خارجی حداکثر ظرف مدت 7 روز.
5- انجام مراحل ثبت سفارش در دفتر ثبت سفارش و نظارت بر مبادلات بازرگانی وزارت بازرگانی توسط مجری طرح.
6- انعقاد قرارداد مالی، گشایش اعتبار اسنادی، ارسال نسخه مصدق قرارداد مالی منعقده و اعتبار اسنادی مفتوحه به انضمام گواهی های اخذ وثایق کافی توسط بانک عامل به مرکز تامین منابع مالی خارجی جهت تهیه ضمانتنامه و اعلام مراتب به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران جهت صدور جدول پیش بینی بازپرداخت و گواهی های ثبت آماری.
7- صدور ضمانتنامه توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی و ارسال نسخه اصل ضمانتنامه جهت اعتبار دهنده خارجی حداکثر ظرف مدت 7 روز.
8- حمل کالا، ارائه و معامله اسناد، استفاده از تسهیلات و پرداخت وجوه میان پرداخت.
9-پرداخت هزینه و سود دوران ساخت مطابق قرارداد مالی.
10- راه اندازی طرح
11- بازپرداخت اقساط و سود مترتبه.

توجه: سازمان سرمایه گذاری و کمکهای اقتصادی و فنی ایران آمادگی دارد که نهاد های بخش خصوصی، عمومی و دولتی متقاضی تامین مالی خارجی را راهنمایی و نظرات مشورتی خود را در این خصوص ارائه نماید.